Kurella Ludwik (1834–1902), malarz. Ur. 13 VIII w Warszawie, był synem Karola i Amelii z Braunów, bratem nauczyciela rysunków Juliusza (zm. 1889). K. po ukończeniu gimnazjum wstąpił do warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych (SSP), gdzie był ulubionym uczniem R. Hadziewicza. Do SSP był zapisany w l. 1849/50–1855/6. W czasie studiów otrzymał w r. 1854 stypendium, dwukrotnie nagrody w l. 1855 i 1856, a także był kandydatem na studia na koszt rządu w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. W r. 1853 K. malował na III kursie, jako pracę konkursową, Prometeusza, zaś w r. 1857 na patent Grosz czynszowy (krytyka oceniła pozytywnie prace uczniów SSP wystawiane t. r.). W r. 1857 K. wyjechał na dalsze studia do Drezna, w tamtejszej Akademii kształcił się pod kierunkiem J. Schnorra von Carosfeld. Podróżował po Europie, zwiedzając Paryż, Brukselę, Antwerpię, Berlin. Po dwóch latach przeniósł się do Monachium i tam w Akademii Sztuk Pięknych podjął dalszą naukę u W. Kaulbacha i J. Schraudolpha. Miał podobno wrócić do kraju w r. 1863, aby wziąć udział w powstaniu styczniowym; w r. 1864 był już z powrotem w Monachium, w t. r. otrzymał pracownię akademicką i dwa lata uczył się u A. Ramberga. Wiele lat mieszkał w Monachium, miał tam własną pracownię. Był jednym z wybitniejszych przedstawicieli kolonii polskich artystów. Przyjaźnił się z J. Brandtem, J. Chełmońskim, W. Czachórskim, A. i M. Gierymskimi, T. Ajdukiewiczem, W. Małeckim, J. i W. Kossakami. Bywał w tamtejszych kawiarniach Karlsthar i Tambosi, gdzie spotykali się polscy artyści. Utrzymywał stałe kontakty z krajem, który odwiedzał, nadsyłał obrazy na wystawy krajowe, w r. 1871 był członkiem komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (Zachęta).

W r. 1879 K. był jednym z malarzy, którzy zamieścili swoje prace w albumie ofiarowanym J. I. Kraszewskiemu na jubileusz 50-lecia pracy. W czasie tym pomagał B. Łaszczyńskiemu przy jego pracy nad dekorowaniem wnętrz w kościołach w Poznańskiem, a szczególnie katedry w Poznaniu (1880). W r. 1888 namalował dla kościoła Wszystkich Świętych w Warszawie obraz Chrystus błogosławiący dzieci. Długi czas obrazy K-i cieszyły się powodzeniem, chwalone przez krytyków, także niemieckich, kupowane były (podobno za wysokie ceny) przez «kunsthandlerów» niemieckich i amerykańskich. Ostatnie lata swego pobytu w Monachium, gdy malarstwo tzw. «szkoły monachijskiej» utraciło swe znaczenie, K. przeżył w odosobnieniu. Po ukończeniu 60 roku życia wypłacano mu «z jakiejś kasy monachijskiej» zapomogę w wysokości 100 marek (Trzebiński). W r. 1900 K. powrócił na stałe do kraju, zamieszkał w Warszawie, gdzie otworzył swoją pracownię. Zmarł 12 V 1902 r. w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

W pierwszym okresie swej twórczości K. uprawiał malarstwo religijne: Jezus w Emaus, Ucieczka do Egiptu, Najśw. Panna Maria z Dzieciątkiem. W późniejszym okresie, pod wpływem monachijskich mistrzów, zajmowało go bardziej malarstwo historyczne (jeszcze w Akademii Monachijskiej namalował znany obraz Michał Anioł ślepy przed torsem belwederskim, 1864) i rodzajowe, w którym wykorzystywał tematykę i folklor polski (Chrzciny w wiejskim kościółku, Z jarmarku, Powrót z polowania, U przewozu, Z opłatkami). Namalował także obrazy ilustrujące wiersze A. Mickiewicza: Rybka, Panicz i dziewczyna. Malował portrety (Adama Helbicha, P. Schimmelfenig), wśród nich Portret własny (ofiarowany Zachęcie w Warszawie w r. 1875). K. wystawiał swoje obrazy jeszcze w okresie studiów: w Warszawie i Krakowie, a i później w czasie pobytu za granicą obsyłał krajowe wystawy. Brał udział w wystawach krakowskiego Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w l. 1856, 1863–4, 1867–9, 1872, 1877, 1879–80, 1883–6, 1893–4, 1897 i w warszawskiej Zachęcie w l. 1860/1, 1864, 1866–70, 1872–3, 1875–83, 1885, 1887–90, 1892, 1894–7, 1899, 1901, 1903, a także dwukrotnie w warszawskim Salonie Krywulta w l. 1881 i 1894. W r. 1871 otrzymał «premium» Zachęty za obraz Rybka. Na Wystawie Krajowej Sztuki Współczesnej we Lwowie w r. 1894 uzyskał brązowy medal. Niejednokrotnie wystawiał za granicą, w Monachium, gdzie w r. 1862 zdobył «wielkie premium dla malarzy», o czym doniosła prasa polska („Kur. Warsz.” 1862). Na I Wystawie Powszechnej w Monachium (1869) pokazał obraz Rybka. Wystawiał także na międzynarodowej wystawie w Berlinie w r. 1891.

Autoportret, własność Muz. Narod. w W.; – Grajewski, Bibliografia ilustracyj; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; W. Enc. Powsz., (PWN); W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Allgemeines Künstler-Lexikon, Vorb. v. H. A. Müller, Hrsg. von H. W. Singer, Frankfurt o. Main 1920; Słown. Artystów Pol., IV; Słow. Geogr., (Warszawa); Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, (mylna data śmierci); Katalog Ilustrowany Wystawy Sztuki Współczesnej we Lwowie, 1894, Wyd. 3., Lw. 1894; [Piątkowski H.], Katalog zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1880–1906), W. 1925; Przewodnik po cmentarzu Powązkowskim, W. 1906; Wiercińska J., Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914, Wr.–W.–Kr. 1969; – Jakimowicz I., Ryszkiewicz A., Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie 1844–1860, „Roczn. Warsz.” 1963; Kozakiewicz S., Ryszkiewicz A., Warszawska «cyganeria» malarska, Wr. 1955; Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta, „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 10: 1966; Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Wr.–W.–Kr. 1968; – „Biesiada Liter.” 1902 nr 21 s. 419; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1887 nr 214, 1902 nr 20; „Kłosy” 1879 nr 721 s. 260, 262 (Kopeć B., Pogadanki monachijskie); „Kur. Warsz.” 1862 nr 61 s. 354, 1902 nr 131 s. 6 (nekrolog), nr 133 s. 2; „Tyg. Ilustr.” 1902 t. 1 nr 21 s. 418; „Wędrowiec” 1902 t. 1 s. 407 (wspomnienie pośmiertne i fot.); – B. PAN w Kr.: rkp. 2158 k. 88–94 (korespondencja E. W. Radzikowskiego); IS PAN: Materiały do słownika artystów.

Róża Jodłowska